
Mariken Heitman is bioloog. Ze was als tuinder een aantal jaar werkzaam in de biologische groenteteelt. Ze debuteerde in 2019 met De wateraap, dat voor verschillende prijzen werd genomineerd. Voor Wormmaan kreeg ze in 2022 de Libris Literatuur Prijs. Natuur speelt bij Mariken Heitman een belangrijke rol en ook het onderwerp gender is belangrijk.
De roman Wormmaan kent twee verhaallijnen. Een verhaallijn speelt zich af in de tijd van de eerste mensen. Ra is een ‘tussenmens’, half god half mens, half man half vrouw, en sluit zich aan bij een nieuwe stam. Zij wordt gerespecteerd omdat zij in staat was een wilde stier te temmen met het plantje van een oererwt.
Dankzij dit simpele plantje geeft Heitman onze voorouders een stem én becommentarieert ze onze omgang met het ecologisch systeem. Parallel daaraan onderzoekt de auteur een van de grote thema’s van onze tijd: de eigen identiteit in het algemeen en dan vooral de genderidentiteit. Hoofdpersoon Elke torst altijd de vrouw die ze nooit werd met zich mee. Als ze 16 is wil ze geen meisje meer zijn en geen meisjesschoenen meer aan. Als ze de vrouwen w.c. ingaat krijgt ze verbaasde blikken: ga jij wel naar de goede w.c. ? Ze steekt schitterende innerlijke tirades af tegen beugelbeha’s en lesbische wandelschoenen.
In deze tijd van hokjesdenken toont Wormmaan
dat de beste antwoorden op het identiteitsvraagstuk zijn zoals onze identiteit zelf: meerlagig. De maatschappelijke conventies en verwachtingen bieden niet het antwoord op vragen als: wie ben ik, waar behoor ik, wie wil ik zijn en waar hoor ik bij?

.
Het is een vrij dik boek, 224 pagina’s. Maar daarom best geschikt voor de vakantie, bijvoorbeeld, of voor donkere winteravonden. Het taalgebruik is niet altijd even makkelijk. Er zijn de verhaallijnen van Elke, in het heden, en die van Ra, in een ver verleden. Het verhaal van Elke is beter herkenbaar, omdat het zich in onze tijd afspeelt en in een ik-perspectief is geschreven. De lijn van Ra is minder duidelijk, omdat het perspectief bij ‘wij’ ligt. Het kan even duren voordat je doorhebt dat dit de overledenen, de voorouders van Ra, zijn. De overledenen leveren ook commentaar op de gebeurtenissen, dat maakt het ook niet altijd makkelijk. Toch vond ik het boek heel mooi om te lezen. Genderproblematiek en de uitputting van de aarde zijn actuele thema’s. Het is misschien geen boek dat je in een ruk uitleest. Maar veel mensen weten wel iets van tuinieren, van planten en dieren. Het genderverhaal is er mooi doorheen verweven. Andere passages zijn poëtisch en lezen bijna als een gedicht.
Paperback ISBN 9789025470722 17 augustus 2021 224p. Atlas Contact